Η Omicron φεύγει, η «Stealth O» έρχεται

Έπειτα από τρεις εβδομάδες δύσκολης «συμπόρευσης» με τη μετάλλαξη Omicron του κορωνοϊού, οι επιστημονικές και υγειονομικές αρχές της χώρας παρακολουθούν με ανακούφιση τη σταθερή συρρίκνωση του πανδημικού κύματος και αναμένουν την αποτύπωσή του και στο σύστημα υγείας μέσα στον Φεβρουάριο.

Τη συγκρατημένη αισιοδοξία των επιστημόνων για τον ρυθμό αποκλιμάκωσης των νοσηλειών μέχρι τον Μάρτιο με βάση τα προβλεπτικά μοντέλα σκιάζει, ωστόσο, το τελευταίο 48ωρο μία υποπαραλλαγή (υποομάδα) της Omicron, με την κωδική ονομασία ΒΑ.2 (ή 21L), που ενοχοποιείται για την έξαρση της πανδημίας σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Προς το παρόν, στην Ελλάδα έχουν ταυτοποιηθεί δύο περιστατικά της υποπαραλλαγής ΒΑ.2 σε αντίστοιχους ταξιδιώτες από το εξωτερικό, που έχουν ιχνηλατηθεί και βρίσκονται σε απομόνωση.

Οι επιστήμονες δεν δηλώνουν αιφνιδιασμένοι με την εξέλιξη αυτή -καθώς τους τελευταίους μήνες έχουν επισημάνει επανειλημμένως ότι ο κορωνοϊός είναι απρόβλεπτος-, αλλά προβληματισμένοι για την ικανότητα του ιού να δημιουργεί ακόμη πιο μολυσματικές εκδόσεις και μάλιστα με τόσο ταχείς ρυθμούς. Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι η πανδημία δεν έχει τελειώσει και επιπλέον η μεγάλη διασπορά του ιού στην παρούσα φάση δίνει ευκαιρία στον ιό να αναπτύξει και νέες παραλλαγές.

Σε ό,τι αφορά την υποπαραλλαγή BA.2, είναι ενδεικτικό ότι έλαβε το προσωνύμιο «Stealth Omicron», καθώς φαίνεται πως περνά… κάτω από τα ραντάρ ανίχνευσης των διαγνωστικών εργαλείων, όπως ακριβώς τα αεροσκάφη Stealth. Ουδείς μπορεί να αποκλείσει με βάση τη μέχρι τώρα πορεία των μεταλλάξεων του κορωνοϊού ότι δεν πρόκειται για μια πιο μεταδοτική έκδοση της Omicron που θα προκαλέσει μεγαλύτερα πανδημικά κύματα της COVID-19 παγκοσμίως.

«Στην εξωτερική πρωτεΐνη S (Spike), οι δύο υποομάδες της Omicron ΒΑ.1 και ΒΑ.2 έχουν 21 κοινές μεταλλάξεις αμινοξέων, με τη δεύτερη να φέρει επιπρόσθετα 6 μοναδικές μεταλλάξεις αμινοξέων (συν μία μετάλλαξη/διαγραφή). Αναφορικά με το αν οι 7 επιπλέον μεταλλάξεις της πρωτεΐνης S καθιστούν την υποομάδα BA.2 ξεχωριστή, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για αυξημένη δυνατότητα διαφυγής από υπάρχουσα ανοσία ή αυξημένη μολυσματικότητα.

Επίσης, καμία από αυτές τις 7 μεταλλάξεις δεν έχει συσχετιστεί με σημαντική δυνατότητα διαφυγής από ανοσία ή αυξημένη μολυσματικότητα», αναφέρει στη σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε προχθές ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Προσθέτει, όμως, ότι «η συνδυαστική επίδραση αυτών των επτά μεταλλάξεων στις ιδιότητες του ιού είναι προς το παρόν άγνωστη».

Τι δείχνει η πορεία της νέας υποπαραλλαγής στην Ευρώπη

Την περασμένη Πέμπτη, οι αρμόδιες αρχές της Δανίας ανακοίνωσαν ότι η υποπαραλλαγή BA.2 της Omicron αντιπροσωπεύει σχεδόν τα μισά κρούσματα της χώρας και εκτοπίζει με γοργό ρυθμό την BA.1. Ειδικότερα και σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, από τα τέλη Δεκεμβρίου έως τα μέσα Ιανουαρίου, η υποομάδα BA.2 από το 20% των μολύνσεων έφτασε να αφορά το 45%.

Την ίδια περίοδο, τα κρούσματα κορωνοϊού στη χώρα έφτασαν σε υψηλά επίπεδα: την περασμένη εβδομάδα καταγράφονταν πάνω από 30.000 νέα κρούσματα ημερησίως, δέκα φορές περισσότερα από τον αριθμό των κρουσμάτων την περίοδο κορύφωσης των προηγούμενων πανδημικών κυμάτων.

Ωστόσο, μόνο θετικό, προς το παρόν τουλάχιστον, μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι «βάσει των προκαταρκτικών αναλύσεων δεν φαίνονται διαφορές στις νοσηλείες λόγω της BA.2 σε σύγκριση με εκείνες της BA.1», όπως ανέφερε το Ινστιτούτο Statens Serum της Δανίας. Μάλιστα, η κυβέρνηση της χώρας προχώρησε σε χαλάρωση των περιορισμών, παρά την αύξηση των κρουσμάτων, επειδή ο αριθμός των ασθενών με COVID στις Mονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) μειώνεται. Το Ινστιτούτο ανέφερε επίσης ότι «αναμένεται τα εμβόλια να έχουν επίσης επίδραση κατά της σοβαρής νόσου που προκαλεί η BA.2».

Την ίδια ταχεία πορεία της BA.2 της Omicron διαπίστωσε το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας στη Νορβηγία κατά την τελευταία εβδομαδιαία έκθεσή του. Είναι ενδεικτικό ότι μέχρι τις 4 Ιανουαρίου είχαν εντοπιστεί μόλις επτά κρούσματα με τη συγκεκριμένη υποπαραλλαγή και δύο εβδομάδες αργότερα ο αριθμός τους είχε εκτοξευτεί σε 611.

Η ηγεσία του υπουργείου Υγείας του Ισραήλ -όπου έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 20 κρούσματα της υποπαραλλαγής ΒΑ.2- δήλωσε ότι προσώρας δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι συμπεριφέρεται διαφορετικά από την Omicron ΒΑ.1.

Σύμφωνα με τον Βρετανό ιολόγο από το Imperial College, Τομ Πίκοκ, «η εξέλιξη σε πολλές χώρες αποδεικνύει ότι το BA.2 μπορεί να είναι σε κάποιο βαθμό πιο μεταδοτικό από το BA.1». Το βέβαιο είναι ότι η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται σε εγρήγορση και με εξαιρετικά αντανακλαστικά στην επιδημιολογική αλλά και τη γονιδιωματική επιτήρηση του κορωνοϊού, γεγονός που δημιουργεί αισιοδοξία για τη διαχείριση ενός ακόμη πανδημικού ξεσπάσματος.

Παράλληλα, η εμβολιαστική κάλυψη των πολιτών παραμένει πάντοτε το κρίσιμο στοιχείο που καθορίζει πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά θα αμυνθούν έναντι του κορωνοϊού και των επιπλοκών του και θα αποφύγουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσου.

«Σε τροχιά συρρίκνωσης το κύμα της Omicron»

Η επέλαση της Omicron, που έγινε αισθητή μετά την Πρωτοχρονιά, φαίνεται να ολοκληρώθηκε, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, επιβεβαιώνοντας τους ειδικούς που προσδιόριζαν την κορύφωσή της μέχρι την τρίτη εβδομάδα του Ιανουαρίου. «Το κύμα της Omicron στη χώρα μας έχει μπει σε τροχιά συρρίκνωσης, κάτι που αναμένουμε να φανεί και στην πίεση στο σύστημα υγείας τις επόμενες εβδομάδες.

Κατά πόσο όμως η συρρίκνωση θα συνεχιστεί είναι κάτι που δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια. Με βάση την πορεία της πανδημίας και σε προηγούμενα κύματα, αναμένουμε να σταθεροποιηθεί σε ένα πλατό, το οποίο πιθανώς θα είναι υψηλότερο από αυτό της Delta όσον αφορά τα κρούσματα που καταγράφονται σε καθημερινή βάση», ανέφερε την περασμένη Πέμπτη, κατά την ενημέρωση για την πανδημία στο υπουργείο Υγείας ο επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Γκίκας Μαγιορκίνης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, ο κυλιόμενος μέσος όρος των κρουσμάτων του τελευταίου επταημέρου έχει υποχωρήσει κατά 35% και κάτω από 20.000 νέα κρούσματα ανά ημέρα. Το επιδημιολογικό φορτίο παραμένει ιδιαίτερα υψηλό, παρότι μειώθηκε κατά 26% από την περασμένη εβδομάδα· εκτιμάται ότι περίπου 170.000 άτομα έχουν ενεργή λοίμωξη COVID-19 έναντι 230.000 ενεργών κρουσμάτων που καταγράφονταν τη δεύτερη εβδομάδα του Ιανουαρίου. Η εικόνα ύφεσης στην επικράτεια «θολώνει» ελαφρά από την αύξηση ιικού φορτίου στα λύματα στην Κρήτη και στην Αχαΐα, που προαναγγέλλουν νέα τοπική έξαρση, καθώς και αύξηση των νέων κρουσμάτων σε κάποια νησιά όπως είναι η Μύκονος και η Σαντορίνη.

Τέσσερα στα 10 νέα κρούσματα κορωνοϊού αφορούν άτομα ηλικίας 35 έως 64 ετών, δηλαδή την ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη κινητικότητα. Κατά την περασμένη εβδομάδα, όμως, παρατηρήθηκε μικρή αύξηση στον αριθμό των νέων κρουσμάτων σε ευάλωτα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.

Σταθεροποιούνται -αλλά υψηλά- οι σκληροί δείκτες της πανδημίας

Η πίεση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι μεγάλη, δεδομένου ότι περίπου 5.000 ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 νοσηλεύονται, εκ των οποίων οι 1.100 σε ειδικές μονάδες. «Παρά την αύξηση των διαθέσιμων κλινών, τόσο των απλών όσο και των κλινών ΜΕΘ σε όλη την Ελλάδα, καθώς και τη συνεισφορά του ιδιωτικού συστήματος υγείας, η κάλυψη παραμένει υψηλά, στο 63% σε απλές κλίνες COVID και στο 88% σε κλίνες ΜΕΘ COVID», ανέφερε στη διάρκεια της καθιερωμένης ενημέρωσης για την πανδημία η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, περιγράφοντας τη μάχη που δίνουν οι υγειονομικοί εργαζόμενοι στα νοσοκομεία τούς τελευταίους 23 μήνες.

Μάλιστα, αυξημένες είναι οι νοσηλείες τις τελευταίες δύο εβδομάδες στις Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης, Αρκαδίας, Αρτας, Ημαθίας, Λάρισας, Καρδίτσας και της Αχαΐας.

Σημαντικό όμως είναι ότι την τελευταία εβδομάδα σταθεροποιήθηκαν οι νέες νοσηλείες, με τον κυλιόμενο μέσο όρο του επταημέρου να ανέρχεται στις 540 νέες εισαγωγές ανά ημέρα. Σταθεροποίηση καταγράφεται και στον αριθμό των διασωληνωμένων ασθενών· συνολικά είναι 679. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των ατόμων σε παρακολούθηση στις ΜΕΘ μειώθηκε κατά 5% και ο αριθμός των νέων εισαγωγών στα νοσοκομεία μειώθηκε κατά 7%. Παράλληλα, επιταχύνθηκαν τα εξιτήρια κατά 6%.

Την εικόνα των ασθενών στις κλίνες COVID, απλές και ΜΕΘ, σκιαγράφησε την περασμένη Πέμπτη η καθηγήτρια Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Βάνα Παπαευαγγέλου. Περισσότεροι από 7 στους 10 νοσηλευόμενους είναι ηλικίας άνω των 55 ετών. Συνεπώς, και με δεδομένο ότι μέχρι και προχθές νοσηλεύονταν στα νοσοκομεία 5.000 άνθρωποι λόγω κορωνοϊού, περίπου 1.490 ασθενείς είναι ηλικίας κάτω των 55 χρόνων. Επίσης, 1 στους 3 νοσηλευόμενους σε ΜΕΘ είναι ηλικίας κάτω των 60 ετών. Πρόκειται για τουλάχιστον 195 ασθενείς ηλικίας 18 έως 59 χρόνων.

Παρά την επέλαση της μετάλλαξης Omicron -εντοπίζεται στο 90% των κρουσμάτων στην κοινότητα- στη χώρα εξακολουθεί να κυκλοφορεί η μετάλλαξη Delta, που προκαλεί βαρύτερη νόσο. Στην επικράτεια το 50% των ανθρώπων που εισάγονται στα νοσοκομεία έχει μολυνθεί με τη μετάλλαξη Delta. Αν αναλογιστεί κανείς ότι καταγράφονται κατά μέσο όρο 540 εισαγωγές ημερησίως, προκύπτει ότι τουλάχιστον 270 αφορούν τη σοβαρή νόσο COVID που έχει προκαλέσει η Delta και άλλες τόσες αφορούν τη μετάλλαξη Omicron, η οποία σχετίζεται με ηπιότερη νόσο αλλά στους εμβολιασμένους.

Στη Βόρεια Ελλάδα, δε, οι εισαγωγές ασθενών στα νοσοκομεία που οφείλονται στην Delta είναι περισσότερες από τον μέσο όρο της επικράτειας, φτάνοντας στο 60%, κάτι που σημαίνει ότι η πίεση στο σύστημα υγείας στη Μακεδονία και τη Θράκη θα παραμείνει υψηλή.

Οι ανεμβολίαστοι

Σύμφωνα με τον κ. Μαγιορκίνη, οι ανεμβολίαστοι άνω των 60 χρόνων αποτελούν τον πιο ισχυρό προβλεπτικό δείκτη των θανάτων σε όλες τις χώρες. «Είναι πλήρως προβλέψιμο, δηλαδή μπορείς να δεις ότι όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των ανεμβολίαστων, τόσο περισσότεροι είναι οι θάνατοι», εξηγεί ο καθηγητής.

Στην Ελλάδα 310.000 άτομα ηλικίας άνω των 60 χρόνων που έχουν επιλέξει να μην εμβολιαστούν κατά του κορωνοϊού είναι δεδομένο ότι θα αποτελέσουν μια δεξαμενή που θα συντηρεί τη ροή ασθενών προς τα νοσοκομεία και θα διαταράσσει τη λειτουργία τους τούς επόμενους μήνες. Το ίδιο θα συμβαίνει και με άλλους 300.000 ενηλίκους-δικαιούχους της αναμνηστικής δόσης οι οποίοι δεν έχουν ακόμη προγραμματίσει το ραντεβού τους.

Είναι ενδεικτικό ότι από τα 1.576 θύματα της νόσου COVID και των επιπλοκών της, που καταγράφηκαν κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες του χρόνου, τα 1.456 δεν είχαν εμβολιαστεί καθόλου ή δεν είχαν λάβει την αναμνηστική δόση.

Η υποχώρηση των κρουσμάτων και η σταθεροποίηση των σκληρών επιδημιολογικών δεικτών, δηλαδή νοσηλευομένων, διασωληνωμένων και νεκρών, βρίσκονται στο μικροσκόπιο των ειδικών.

Σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εμβολιαστικού μετώπου, ιδίως με τους εμβολιασμούς της αναμνηστικής και της πρώτης δόσης για τα άτομα ηλικίας άνω των 60 χρόνων, θα κριθεί την προσεχή Τετάρτη από τα μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων τι θα ισχύσει τον Φεβρουάριο στην εστίαση, στη διασκέδαση, στα γήπεδα, στην τηλεργασία. Το σίγουρο είναι ότι η χρήση της ειδικής προστατευτικής μάσκας ή της διπλής μάσκας θα μας συνοδεύει για πολύ καιρό ακόμη.