Από το τέλος του 2023 αποκλιμάκωση στις τιμές ενέργειας

Οι τιμές της ενέργειας όπως δείχνουν και τα προθεσμιακά συμβόλαια στην Ευρώπη, αναμένεται να αποκλιμακωθούν από τα τέλη του 2023 τονίζει στο Capital.gr ο CEO του Ομίλου Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας Γιώργος Ιωάννου, με αφορμή τη συμμετοχή του ΕΧΕ στο Athens Energy Dialogues, που ξεκινά σήμερα.

Ο κ. Ιωάννου απαντά στα ερωτήματα για τη λειτουργία της αγοράς του ηλεκτρισμού στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης και παράλληλα αναφέρεται και στην προθεσμιακή αγορά η οποία παρουσιάζει χαμηλή ρευστότητα.

Ο ίδιος αναφέρεται στο ρόλο που μπορεί να παίξει το ΕΧΕ   στη νέα πλατφόρμα διαπραγμάτευσης των PPAs των ΑΠΕ καθώς και στο νεοσύστατο βάθρο Εμπορίας φυσικού αερίου.

Διάφορες πλευρές, κατά καιρούς, αποδίδουν τις υψηλές τιμές στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού, στη λειτουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας. Τι έχει αλλάξει επί της ουσίας με τον νέο τρόπο λειτουργίας της αγοράς και το Χρηματιστήριο Ενέργειας; Τι απαντάτε σε αυτές τις αιτιάσεις;

Η αύξηση των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων που δε σχετίζονται με τη λειτουργία του ΕΧΕ. Το ΕΧΕ αποτελεί την υποδομή και το εργαλείο για τη διευκόλυνση των συναλλαγών. Η χονδρεμπορική αγορά για τον προγραμματισμό της Αγοράς Επόμενης Ημέρας λειτουργεί στην Ελλάδα από το 2005. Στο πλαίσιο της Ενοποίησης των Ευρωπαϊκών Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας, από τα τέλη του 2020 το ΕΧΕ προσάρμοσε το μοντέλο επίλυσης της αγοράς βάσει του ευρωπαϊκού Μοντέλου-Στόχος και προχώρησε στη σύζευξη της Αγοράς Επόμενης Ημέρας με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές Αγορές. Το νέο μοντέλο εξακολουθεί να εφαρμόζει μία κεντρική δημοπρασία με τις ίδιες κατηγορίες συμμετεχόντων (παραγωγοί, προμηθευτές, έμποροι, φορείς σωρευτικής εκπροσώπησης ΑΠΕ) και την ίδια μεθοδολογία εκκαθάρισης της Αγοράς (Uniform Pricing Auction).

Αυτό που πρακτικά άλλαξε είναι η χρήση κοινών προϊόντων και τύπων εντολών και η από κοινού επίλυση της δημοπρασίας αυτής σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με στόχο την μεγιστοποίηση του κοινού Ευρωπαϊκού οικονομικού οφέλους. Η λειτουργία/οργάνωση του ΕΧΕ με όρους χρηματιστηριακών συναλλαγών δεν επηρεάζει το επίπεδο των διαμορφούμενων τιμών.

Αντιθέτως, μέσω του συγκεκριμένου μοντέλου διευρύνεται η πρόσβαση σε οικονομικότερες πηγές ενέργειας και αυξάνεται η ασφάλεια εφοδιασμού σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, εξασφαλίζεται η από κοινού διαπραγμάτευση με σημαντικά μεγαλύτερο εύρος συμμετεχόντων και αυξάνεται ο ανταγωνισμός ως προς τη διαμόρφωση των τιμών, προάγεται η βέλτιστη αξιοποίηση των συζευγμένων διασυνδέσεων, και, τέλος, διασφαλίζεται η διαφάνεια των συναλλαγών και διευκολύνονται οι εποπτικοί μηχανισμοί που ασκούν οι αρμόδιες Ρυθμιστικές Αρχές.

Πως θα εφαρμοστεί στην πράξη από τον Ιούλιο το πλάνο της κυβέρνησης για τον έλεγχο των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά; Κατά πόσο θα εμπλέκεται το Χρηματιστήριο Ενέργειας στη διαδικασία και πως θα γίνεται η επίλυση της αγοράς και η διαμόρφωση των τιμών; Είστε έτοιμοι για αυτήν την αλλαγή;

Το συγκεκριμένο σχέδιο βρίσκεται στο τελικό στάδιο διαμόρφωσης/διαπραγμάτευσης με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ωστόσο, οι σχετικές τεχνικές λεπτομέρειες της προωθούμενης λύσης δεν έχουν ακόμη καταλήξει ώστε να μπορούμε να παρέχουμε με ασφάλεια απαντήσεις για την τεχνική του υλοποίηση. Από τις πρώτες εκτιμήσεις φαίνεται ότι δεν υπάρχουν τεχνικές παρεμβάσεις στον τρόπο επίλυσης της αγοράς επόμενης ημέρας αλλά πρόσθετες διαδικασίες που αφορούν τις πληρωμές των παραγωγών.

Οι υψηλές τιμές στη χονδρεμπορική περνούν σε ποσοστό 100% στη λιανική καθώς δεν υπάρχουν διμερείς συμβάσεις προμηθευτών και παραγωγών. Για ποιο λόγο δεν έχουμε τέτοιες συμβάσεις και ποιες πρωτοβουλίες αναλαμβάνετε ως χρηματιστήριο για την τόνωση της  προθεσμιακής αγοράς ηλεκτρισμού; Ποιος είναι ο λόγος που ενώ όλη η αγορά παραδέχεται ότι έχει αυξημένο ρίσκο, οι παίκτες δεν προχωρούν στη σύναψη διμερών συμβολαίων;

Καταρχάς να διευκρινίσουμε ότι μιλάμε για δύο διαφορετικές έννοιες: Αφενός την οργανωμένη αγορά προθεσμιακών προϊόντων του HEnEx και αφετέρου τον τρόπο με τον οποίο δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να “περνάνε” διμερή συμβόλαια με φυσική παράδοση τα οποία έχουν συνάψει από την Αγορά Επόμενης Ημέρας. Για τα διμερή συμβόλαια θα κάνω αναλυτική αναφορά παρακάτω.

Όσον αφορά στην αγορά προθεσμιακών προϊόντων του HEnEx θα πρέπει να τονισθεί ότι διαθέτει ειδικό διαπραγματευτή. Αυτό σημαίνει ότι για σημαντικό ποσοστό των διαθέσιμων προθεσμιακών προϊόντων υπάρχουν ανά πάσα στιγμή εντολές προσφοράς και ζήτησης τις οποίες μπορεί ένας συμμετέχων να εκμεταλλευτεί, ανάλογα πάντα και με τις δικές του ανάγκες και τη θέση του στην αγορά.

Παράλληλα, η αγορά προθεσμιακών προϊόντων του HEnEx προβλέπει και τη διαχείριση της εκκαθάρισης και του ρίσκου αντισυμβαλλόμενου μέρους για συναλλαγές οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί εκτός της δικής του οργανωμένης αγοράς. Επομένως δίνονται στους συμμετέχοντες και ευκαιρίες για συναλλαγές και επιπρόσθετες υπηρεσίες υπό τη μορφή της εκκαθάρισης και της διαχείρισης ρίσκου.

Σε κάθε περίπτωση όμως το γεγονός ότι η ρευστότητα η οποία παρατηρείται στην προθεσμιακή αγορά είναι σχετικά χαμηλή είναι κάτι το οποίο μας απασχολεί έντονα.

Στην παρούσα φάση, με αφορμή και τα μέτρα τα οποία προτείνει ο ACER στην Τελική Αξιολόγηση του σχεδιασμού της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ την οποία δημοσίευσε στα τέλη Απριλίου 2022, μελετάμε κινήσεις οι οποίες θα βοηθήσουν τη συγκεκριμένη αγορά να παρουσιάσει μεγαλύτερους όγκους συναλλαγών.

Τέτοιες κινήσεις, π.χ., αποτελούν η πρόβλεψη για τη συμμετοχή brokers, η διεύρυνση των διαθέσιμων προϊόντων καθώς και ο ανοιχτός διάλογος με τους συμμετέχοντες όχι μόνο για να παρουσιάσουμε τις δυνατότητες οι οποίες προσφέρονται σήμερα, αλλά και για να ακούσουμε τις προτάσεις της αγοράς σχετικά με τη συγκεκριμένη πλατφόρμα συναλλαγών.

Τι γίνεται με τον περιορισμό του 20% για τη σύναψη διμερών συμβάσεων της ΔΕΗ; Θα συνεχίσει να υφίσταται ή θα έχουμε αλλαγή; Θα υπάρξει δυνατότητα σύναψης διμερών συμβολαίων over the counter, εκτός του χρηματιστηρίου ενέργειας;

Καταρχάς θα ήθελα καταστήσω σαφές ότι και σήμερα τα διμερή συμβόλαια διαπραγματεύονται εκτός του Χρηματιστηρίου Ενέργειας.

Για την εύρυθμη λειτουργία όμως του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, τα συγκεκριμένα συμβόλαια έχουν υποχρέωση φυσικής παράδοσης, δηλαδή εισάγονται στην Αγορά Επόμενης Ημέρας ως κατά προτεραιότητα εντολές και εν τέλει δε συμμετέχουν στη διαμόρφωση της τελικής ωριαίας τιμής της χονδρεμπορικής.

Καταλαβαίνετε επομένως ότι η δυνατότητα την οποία αναφέρετε ήδη υπάρχει. Ο λόγος για τον οποίο τα συγκεκριμένα συμβόλαια εκτελούνται ως κατά προτεραιότητα εντολές δεν είναι άλλος από τον βέλτιστο προγραμματισμό του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.

Όσον για τον περιορισμό τον οποίο αναφέρετε θα ήθελα να πω ότι έχουμε αναθέσει ήδη μελέτη η οποία θα επανεξετάσει το συγκεκριμένο ποσοστό και τη δυνατότητα ή μη αύξησης του.

Θα ήθελα όμως να τονίσω ότι η ύπαρξη του συγκεκριμένου περιορισμού στη σύναψη διμερών συμβολαίων με φυσική παράδοση δεν συνιστά γενικότερο περιορισμό για τη σύναψη διμερών συμβολαίων.

Αποτελεί όμως ένα μέτρο έναντι εξάσκησης δεσπόζουσας θέσης για συμμετέχοντα με σημαντικό μερίδιο στην αγορά προμήθειας. Η σύναψη διμερών συμβολαίων είναι εφικτή ανεξάρτητα από την απελευθέρωση του εν λόγω ποσοστού και το χρηματιστήριο μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο τόσο στην εκκαθάριση των συγκεκριμένων συμβολαίων όσο και στη διαχείριση ρίσκου των αντισυμβαλλόμενων.

Η εισαγωγή του ποσοστού αυτού εξασφαλίζει την απαραίτητη ρευστότητα στην Αγορά Επόμενης Ημέρας έτσι ώστε να παράγονται αξιόπιστα και διαφανή οικονομικά σήματα τα οποία επιτρέπουν βραχυπρόθεσμα την οικονομικά βέλτιστη λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και μακροπρόθεσμα τον οικονομικά βέλτιστο προγραμματισμό των επενδύσεων. Επενδύσεων οι οποίες θεωρούνται ο ακρογωνιαίος λίθος της πράσινης μετάβασης και του European Green Deal.

Ποιος θα είναι ο ρόλος του χρηματιστηρίου ενέργειας στην νέα πλατφόρμα διαπραγμάτευσης των PPAs των ΑΠΕ;

Στην παρούσα φάση εξετάζουμε εσωτερικά τις ευκαιρίες οι οποίες ενδέχεται να προκύψουν για το Χρηματιστήριο Ενέργειας από τη λειτουργία της νέας πλατφόρμας διαπραγμάτευσης των PPAs των ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις τεχνολογικές δυνατότητες τις οποίες αποδεδειγμένα διαθέτουμε όσο και τις ικανότητες των εξαιρετικού ανθρώπινου δυναμικού το οποίο εντάσσεται στο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Είμαστε ενημερωμένοι για τις πτυχές του συγκεκριμένου εγχειρήματος και κάνουμε κάθε προσπάθεια ώστε να είμαστε συντονισμένοι με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Θεωρούμε ότι το Χρηματιστήριο Ενέργειας με την εκτενή εμπειρία την οποία διαθέτει με τη λειτουργία μιας σειράς από πλατφόρμες συναλλαγών ενεργειακών προϊόντων, με την εκκαθάριση των συναλλαγών και με τη διαχείριση ρίσκου, μπορεί να αποτελέσει εγγυητή της επιτυχίας ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Πότε εκτιμάτε ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση των υψηλών τιμών στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού και ποιοι παράγοντες θα παίξουν ρόλο σε αυτήν την κατεύθυνση; Τι δείχνουν τα forward συμβόλαια για τον ηλεκτρισμό και το φυσικό αέριο στην Ευρώπη;

Η άνοδος των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας είναι άμεσα συναρτώμενη με την αντίστοιχη αύξηση του κόστους προμήθειας Φυσικού Αερίου (ΦΑ). Φθηνότερες τιμές στο ΦΑ θα οδηγήσουν εν τέλει και στην αποκλιμάκωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας καθώς οι υπόλοιπες συνιστώσες του ενεργειακού μίγματος δεν επαρκούν για την πλήρη και αξιόπιστη κάλυψη της ζήτησης.

Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις διεθνών οίκων και οργανισμών αναφορικά με τις τιμές ΦΑ οδηγούν σε μία σταδιακή αποκλιμάκωση προς το τέλος του 2023 λαμβάνοντας υπόψη και την σταδιακή υλοποίηση διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας.

Στην αγορά του φυσικού αερίου. Ποια είναι τα πρώτα δείγματα από την  λειτουργία της πλατφόρμας του φυσικού αερίου; Είστε ικανοποιημένος από την μέχρι στιγμής λειτουργία της αγοράς; Θα εξελιχθεί η αγορά όπως και η αγορά ηλεκτρισμού;

Το έντονο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε από την αγορά κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για τη λειτουργία του Βάθρου Εμπορίας Φυσικού Αερίου ακολουθήθηκε από την εγγραφή έντεκα εταιρειών στο Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου από την πρώτη κιόλας μέρα λειτουργίας του. Σήμερα οι Συμμετέχοντες είναι δεκαέξι, όλοι με ενεργή παρουσία καθημερινά στην διαπραγμάτευση, ενώ στο επόμενο διάστημα το πλήθος τους αναμένεται να αυξηθεί καθώς ένας αριθμός υποψηφίων Συμμετεχόντων έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και ακολουθεί τις προβλεπόμενες διαδικασίες εγγραφής. Οι εταιρείες με ρόλο Παρόχου Ρευστότητας είναι αυτή τη στιγμή δύο.

Το Βάθρο Εμπορίας Φυσικού Αερίου, στη σύντομη έως τώρα μεν, αλλά χωρίς προβλήματα και με επιτυχία δε λειτουργία του, παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία για την εξισορρόπηση του Εθνικού Συστήματος ΦΑ από τον Διαχειριστή (ΔΕΣΦΑ), διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ των συμμετεχόντων και προάγει την ανταγωνιστικότητα στην αγορά ΦΑ που συνεπάγεται μείωση στις τιμές προμήθειας.

Οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην αγορά με το άνοιγμα του Βάθρου Εμπορίας Φυσικού Αερίου αντικατοπτρίζονται στους ολοένα και αυξανόμενους όγκους διαπραγμάτευσης, χάρη στην σταθερότητα, τα πλεονεκτήματα και την διαφανή λειτουργία της νέας πλατφόρμας συναλλαγών. Στο ΕΧΕ είμαστε πεπεισμένοι για την εξίσου επιτυχημένη πορεία αυτής της αγοράς όπως και στον ηλεκτρισμό.