Οι διάλογοι Μπάιντεν – Μητσοτάκη: Αμερικανική πρωτοβουλία για ήσυχο καλοκαίρι στο Αιγαίο

«H σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ελλάδα θα είναι στενότερη από ποτέ», δεσμεύτηκε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν την Πέμπτη 25η Μαρτίου, στην επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση. Σε μια περίοδο που οι κυβερνήσεις σε όλο τον πλανήτη προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματα της νέας αμερικανικής διοίκησης και να ιχνηλατήσουν τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε την τύχη να είναι από τους πρώτους αρχηγούς κυβερνήσεων που συνομίλησαν απευθείας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ.

«Ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε στην πιο αξιοζήλευτη θέση απ’ όλους τους ομολόγους του ηγέτες στην Ε.Ε. την Πέμπτη. Ηταν ο μοναδικός που εξασφάλισε διμερή τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μπάιντεν μετά την ομαδική συνομιλία», παρατήρησε η ιστοσελίδα Politico για την ημίωρη συνομιλία που ακολούθησε την τηλεδιάσκεψη των 27 μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ο Αμερικανός πρόεδρος συμμετείχε μέσω teleconference στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε., σε μια χρονική συγκυρία που η κυβέρνηση των ΗΠΑ αυστηροποιεί τη στάση της απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία, προειδοποιώντας για τα όρια της Ουάσινγκτον απέναντι στην πολιτική που ακολουθούν το Πεκίνο και η Μόσχα. «Διαβεβαίωσε τους Ευρωπαίους για την επαναφορά σε περιβάλλον αγαστής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες», αποκάλυψε πρόσωπο με γνώση των συζητήσεων που έγιναν στο πλαίσιο της τηλεδιάσκεψης των ηγετών της Ε.Ε. με τον Τζο Μπάιντεν.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, ο Αμερικανός πρόεδρος εξήγησε ότι θα επιμείνει στη γραμμή της προσήλωσης στα ιδανικά της δημοκρατίας και αναφέρθηκε στους ισχυρούς ευρωατλαντικούς δεσμούς απέναντι σε αυταρχικά καθεστώτα, χωρίς όμως να κατονομάσει χώρες όπως η Κίνα ή η Ρωσία. Σε μια περίοδο που η Ουάσινγκτον έχει εξαπολύσει δημόσιες τροχιοδεικτικές βολές με στόχο το Πεκίνο και τη Μόσχα, επιχειρώντας να φρενάρει την επεκτατική διάθεση της Κίνας και της Ρωσίας σε τεχνολογικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, ο Τζο Μπάιντεν επενδύει πολλά στη συμμαχία με τους Ευρωπαίους. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένονται περισσότερα κοινά βήματα σε διατλαντικό επίπεδο. Προεξοφλείται ήδη από διπλωματικές πηγές ότι το επόμενο διάστημα οι Αμερικανοί θα παροτρύνουν πιεστικά τους Ευρωπαίους να πάρουν αποστάσεις από τους Κινέζους και τους Ρώσους, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει περιπλοκές σε συμφωνίες που έχουν ήδη συνομολογηθεί ή σε deals που ήταν κοντά στην οριστικοποίηση.

Το μήνυμα Μπάιντεν για την 25η Μαρτίου

Μετά την παρέμβασή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Τζο Μπάιντεν είχε απευθείας ξεχωριστή συνομιλία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

«Είναι ζεστός άνθρωπος, πολύ γνήσιος και καθόλου επιτηδευμένος», λένε για τον Αμερικανό πρόεδρο πρόσωπα που βρίσκονται κοντά στον Ελληνα πρωθυπουργό. Στο πρόσφατο παρελθόν, ως πρόεδρος της Ν.Δ. και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε υποδεχθεί τον Τζο Μπάιντεν στο γραφείο του. Ηταν Ιούνιος του 2017, εποχή της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ, και ο Τζο Μπάιντεν είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. «Δεν περιμέναμε τόσο θερμή συνομιλία», εκμυστηρεύεται πρόσωπο με γνώση της συζήτησης που είχε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Τζο Μπάιντεν λίγο πριν από τα μεσάνυχτα της 25ης Μαρτίου.

Για τον πρωθυπουργό ήταν μια ημέρα με εξαντλητικό πρόγραμμα: από την τελετή έπαρσης της ελληνικής σημαίας στις 8 το πρωί της Πέμπτης για την έναρξη των λιτών αλλά μεγαλόπρεπων εκδηλώσεων του εορτασμού των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, είχε διαρκείς υποχρεώσεις. Μετά τη συγκινητική στρατιωτική παρέλαση παρουσία υψηλών εκπροσώπων από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, οι οποίες καταναυμάχησαν τον τουρκικό στόλο στο Ναυαρίνο σηματοδοτώντας την ελληνική ανεξαρτησία, ακολούθησε η τετ α τετ συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρίγκιπα της Ουαλίας Κάρολο, η συμμετοχή στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. με βασικό θέμα την αντιμετώπιση της πανδημίας, την επιτάχυνση του προγράμματος εμβολιασμών και τη χάραξη στρατηγικής απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις. Πριν το τέλος του 24ώρου της επίσημης επετείου από τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, ο πρωθυπουργός είχε την ευκαιρία να συζητήσει για 30 λεπτά και με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. «Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας υπογραμμίστηκε η στρατηγική συνεργασία των δύο χωρών με στόχο την ασφάλεια και την ευημερία στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου», έγινε γνωστό από το γραφείο Τύπου του πρωθυπουργού.

Αν κανείς μπορούσε να μαντέψει τις πιο μύχιες σκέψεις του Κυριάκου Μητσοτάκη τα μεσάνυχτα της 25ης Μαρτίου, θα μπορούσε ίσως να υποψιαστεί ότι η Πέμπτη ήταν η μέρα του καθώς φάνηκε «σαν να μας βγήκαν όλα», με εξαίρεση την εκρηκτική κατάσταση στο πεδίο της πανδημίας που δεν επιτρέπει στον πρωθυπουργό κανενός είδους εφησυχασμό.

Πρόσκληση Μπάιντεν στον Μητσοτάκη για τον Λευκό Οίκο
«Η συζήτηση ήταν πολύ καλύτερη απ’ ό,τι μπορείτε να φανταστείτε», τονίζει λακωνικά συνεργάτης του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά πέρα από την αναφορά στο εγκάρδιο κλίμα αρνείται να αποκαλύψει την παραμικρή λεπτομέρεια για τον διάλογο των δύο ανδρών. Τι συζητήθηκε για την Τουρκία; Θα καλέσει τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας να έρθουν σε συνεννόηση μέσω διαλόγου; Τι ειπώθηκε επί της ουσίας για την πολιτική του Ερντογάν και τις τουρκικές κινήσεις; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που διατυπώνονται.

Οι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού που γνωρίζουν λεπτομέρειες από τη συζήτηση αποφεύγουν και την παραμικρή μεγαλοστομία. Επειτα από μια περίοδο ομιχλώδους κατάστασης στα Ελληνοτουρκικά, αφού προηγήθηκε ένα διάστημα που η Αθήνα και η Αγκυρα έμοιαζαν να βρίσκονται σε μια κατάσταση «μη πολέμου», όλοι αναρωτιούνται ποια θα είναι η στάση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης ώστε να αποτραπεί μείζονα κρίση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Βαρύνουσας σημασίας είναι και η πρόσκληση του Τζο Μπάιντεν στον Κυριάκο Μητσοτάκη να μεταβεί στην Ουάσινγκτον, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, δηλαδή όταν η πανδημία δείξει ξεκάθαρα σημάδια υποχώρησης, κάτι που θα επιτρέψει να οργανωθεί μια σημαντική επίσκεψη στον Λευκό Οίκο.

Οι πιο συγκρατημένοι εκ των μυημένων και έμπειρων στελεχών στις διπλωματικές διεργασίες επισημαίνουν ότι και μόνο η συνομιλία του Τζο Μπάιντεν με τον Κυριάκο Μητσοτάκη αρκεί για να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα. «Πέρασε ένα σαφές μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις γιατί μέχρι σήμερα έχει μιλήσει με ελάχιστους ξένους ηγέτες», παρατηρεί διπλωματικός παράγοντας με βαθιά γνώση της αμερικανικής πολιτικής και των ισορροπιών στο τρίγωνο Ουάσινγκτον – Αθήνα – Αγκυρα.

Προτού αναλάβει την προεδρία των ΗΠΑ, ήδη από τον Νοέμβριο του 2020, ο Τζο Μπάιντεν επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πρωθυπουργό της Ιρλανδίας, απ’ όπου έλκει την καταγωγή του. Απ’ όταν εγκαταστάθηκε στον Λευκό Οίκο, όμως, έχει συνομιλήσει μόνο με τον πρωθυπουργό του Καναδά Τζάστιν Τριντό, την καγκελάριο της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ και τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. Οι στενοί δεσμοί φιλίας που διατηρεί με κορυφαία μέλη της ελληνοαμερικανικής κοινότητας προφανώς έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην εν λόγω τηλεφωνική συνομιλία.

Για εκείνους τους λίγους που γνωρίζουν να αποκωδικοποιούν τις διπλωματικές διατυπώσεις, στις επίσημες ανακοινώσεις για τη συνομιλία των δύο ανδρών η Ελλάδα δεν έχει αναβαθμιστεί σε στρατηγικό εταίρο, αλλά αναφέρεται ως ένας «κρίσιμος σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, με ενεργή δράση για την ειρήνη και την ευημερία στις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, της Μαύρης Θάλασσας και των Δυτικών Βαλκανίων». Επιπλέον, απευθυνόμενος στον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Τζο Μπάιντεν υπογράμμισε τη σημασία της αμυντικής συνεργασίας των δύο χωρών, με αιχμή τη φιλοξενία των αμερικανικών δυνάμεων στη βάση της Σούδας.

Η τηλεφωνική επικοινωνία ήταν ένα «ξεκάθαρο μήνυμα υπέρ της Ελλάδας», απαντά διπλωματική πηγή, και κατά της Τουρκίας. Κατά την άποψη κυβερνητικού στελέχους, ο Αμερικανός πρόεδρος «έχει πλήρη, πληρέστατη εικόνα για όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο». Στο ερώτημά μας αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ζήτησε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ να ασκήσει την επιρροή του στην Αγκυρα ώστε να μην προκληθεί κάποιου είδους θερμό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών με γεωτρύπανα ή ερευνητικά πλοία, όπως το καλοκαίρι του 2020 με τις εργασίες του «Oruc Reis» στο Καστελόριζο, μετά την αρχική σιωπή η απάντηση του συνομιλητή μας είναι ότι «ο Τζο Μπάιντεν θα το κάνει από μόνος του».

Αλλωστε σε μια περίοδο τόσο ρευστή διεθνώς, με την πανδημία να αποσταθεροποιεί ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές του πλανήτη και με ανταγωνισμούς μεταξύ των ισχυρών για να επεκταθούν σε νέες σφαίρες επιρροής, οι μεγάλες δυνάμεις προσπαθούν να ισχυροποιήσουν τις συμμαχίες τους. Και σε μια περίοδο που η απερχόμενη καγκελάριος της Γερμανίας μοιάζει να συμπεριφέρεται σαν να έχει επιλέξει τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, όλοι αντιλαμβάνονται ότι η απειλή της Αγκυρας για νέα μεταναστευτική κρίση στοιχειώνει την πολιτική ηγεσία στο Βερολίνο. Η διαβεβαίωση του Τζο Μπάιντεν ότι η σχέση των ΗΠΑ με την Ελλάδα «θα είναι στενότερη από ποτέ» προσφέρει εγγυήσεις ότι η Ουάσινγκτον δεν είναι διατεθειμένη να… θυσιάσει, όσο δύσκολο κι αν γίνει, το παζάρι με την Αγκυρα. Διότι την ίδια στιγμή που είναι προφανές ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν εναλλακτικό σχέδιο για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και έχουν αποφασίσει να κρατήσουν την Τουρκία αγκιστρωμένη στη Δύση, φαίνεται ότι η Ελλάδα έχει μπει για τα καλά στο ραντάρ της Ουάσινγκτον και αναδεικνύεται σε σημαντικό και κρίσιμο σύμμαχο των ΗΠΑ.

Σε αυτή τη χρονική συγκυρία, έχουν κεφαλαιώδη σημασία η διατήρηση και η ενδυνάμωση των σχέσεων με αξιόπιστους συμμάχους όπως η Γαλλία. «Είμαστε εδώ και θα είμαστε στο πλευρό σας όταν η Ιστορία γίνεται άδικη μαζί σας, όταν η αλληλεγγύη μερικές φορές μπορεί να απουσιάζει ή όταν υπάρχει απειλή. Γιατί η δική σας ελευθερία είναι και η δική μας», τόνισε ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Εμανουέλ Μακρόν στο βαρυσήμαντο μήνυμά του προς τους Ελληνες με αφορμή την 25η Μαρτίου.